Միջազգային իրավունք

Միջազգային մասնավոր իրավունքը իրավական նորմերի ամբողջություն է, որով կարգավորվում են միջազգային բնույթի քաղաքացիա–իրավական հարաբերություններ։

Իրավահարաբերությունների մասնակիցները կամ արտասահմանցիներ են, արտասահմանյան իրավաբանական անձինք ու պետություններ, կամ իրավահարաբերությունների օբյեկտը արտասահմանում գտնվող գույքն է։ Առաջին հերթին կարգավորում է պետությունների տնտեսական, գիտատեխնիկական համագործակցության ընթացքում ծագած հարաբերություններ։ Միջազգային մասնավոր իրավունքի բնագավառին են վերաբերում օտարերկրացիների, օտարերկրյա իրավաբանական անձանց ու խառը ընկերությունների իրավական դրության համապատասխան հարցերը, սեփականության իրավունքը, պարտավորական իրավունքը, ծովային, երկաթուղային-ավտոմոբիլային և օդային փոխադրումների պայմանագրեր, վարկ-հաշվարկային հարաբերություններ, հեղինակային և գյուտարարական իրավունքի, ընտանեկան և ժառանգման իրավունքի, քաղաքացիական դատավարական հարցերը։

Միջազգային մասնավոր իրավունքի նորմերը կամ ուղղակի սահմանում են որոշակի իրավունքներ ու պարտականություններ, կամ մատնանշում, թե որ պետության օրենքով կարող է կարգավորվել տվյալ հարաբերությունը։ Որքանով կոլիզիոն նորմերի տեսակարար կշիռը մեծ է Միջազգային մասնավոր իրավունքը երբեմն կոչում են կոլիզիոն իրավունք։ Միջազգային մասնավոր իրավունքը սերտորեն առնչված է միջազգային (հանրային) իրավունքի հետ։ Հաճախ Միջազգային մասնավոր իրավունքի նորմերը բխում են հանրային իրավունքի ընդհանուր սկզբունքներից։ Միջազգային մասնավոր իրավունքի նորմերի մի մասն ամփոփված է ներպետական նորմերում, մյուսը՝ միջազգային պայմանագրերում ու սովորույթներում։ Միջազգային մասնավոր իրավունքի սուբյեկտներ կարող են լինել ինչպես պետությունները, այնպես էլ քաղաքացիներն ու իրավաբանական անձինք։

ՄԱԿ-ը նույնպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտ է․

Ինքնորոշման իրավունք

Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը  ժամանակակից միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքն է: Այն հայտարարում է, որ համաձայն ժողովուրդների հավասար իրավունքների և արդարացի հավասարության հնարավորությունների իրավունք ունեն ազատորեն ընտրել անկախություն և միջազգային քաղաքական կարգավիճակ առանց արտաքին հարկադրման և միջամտության:Այսինքն Ինքնորոշումը ժողովուրդների իրավունք է  ընտրելու զարգացման այնպիսիճանապարհ, որն առավել համապատասխանում է նրանց պատմական, աշխարհագրական,մշակութային, կրոնական ավանդույթներին ու պատկերացումերին:Հետեւաբար ժողովուրդների և ազգերի ինքնորշման իրավունքը սերտորեն կապված էքաղաքական ընտրության ազատության հետ: Ինքնորոշված ժողովուրդներն ազատորենընտրում են ոչ միայն իրենց ներքաղաքական կարգավիճակը, այլև իրենց արտաքինքաղաքական կողմնորոշումը:Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը միջազգային իրավունքի կարևորագաույն սկզբունքններից է:Այն ունի ավելի քան 200 տարավա պատմություն:Այսպես՝1791թ.-ին ընդունված ֆրանսիական առաջին Սահմանադրության մեջ հռչակվում էր.Առաջին` «Մարդիկ ազատ են և ունեն ի ծնե հավասար իրավունքներ», երկրորդը` «Ամեն միպետության նպատակն է պահովել մարդու բնական և անօտարելի իրավունքները» և երրորդ` «ինքնիշխանության աղբյուր է հանդիսանում ժողովուրդը»: Հենց այս փաստաթղթում դրվեցապագա ազգերի ինքնորոշման սկզբունքի հիմքը` հենվելով մարդուն ի ծնե տրվող բնականիրավունքների վրա: Միաժամանակ համարվում էր, որ իրավունքները և ազատություններըհատուկ են միայն  անհատին, որը պատկանում է որևէ ազգի:Նմանապես էին մտածում նաև ԱՄՆ-ի «հիմնադիր հայրերը», որոնք պայքարում էինԱնգլիայի հյուսիսամերիկյան գաղութների անկախության համար, նրանք Եվրոպայից ավելիվաղ  ամրագրեցին ինքնորոշման գաղափարը իրենց «Անկախության հռչակագրում» `հռչակելով ազգի իրավունքը ունենալ կառավարման ձև:

19-րդ դարում  «ազգերի ազատության» գաղափարով էին առաջնորդվում ազգային ևհեղափոխական շարժումները` Լեհաստանում, Հունաստանում, Ամերիկայի իսպանականգաղութների անկախության համար պայքարողները, իտալական հայրենասերները ևԳերմանիայի միավորման հանդես եկած ուժերը: 19-րդ դարի կեսերին սկսվեց  այնպիսի միգործընթաց` ինչպիսին էր «ժողովրդի կամարտահայտությունը» որևէ տարածքիկարգավիճակի հանդեպ` այսինքն պլեբեսցիտը: Պլեբեսցիտների արդյունքով 1860 թ.Ֆրանսիային միացան Նիցցան և Սավոիան, իսկ 1862թ. Իոննիան կղզիները` Հունաստանին: «Ազգերի ինքնորոշում» տերմինը առաջին անգամ հնչեց Բեռլինի կոնգրեսում 1878թ.-ին,մոտավորապես այդ ժամանակ միջազգային հարաբերություններում սկսվեց շրջանառվել«ազգերի ինքնորոշման իրավունք» հասկացությունը: Այդ գաղափարը մեծ ճանաչում գտավ ևամուր տեղ գրավեց բազում լիբերալ (ազատական) և սոցիալիստական առաջադեմշարժումների ծրագրերում: 1896 թ.-ին «ազգերի ինքնորոշման իրավունքը» ճանաչվեցԼոնդոնյան 2-րդ Ինտերնացիոնալի Կոնգրեսում:20-րդ  դարը կարելի է համարել ինքնորոշմն դարաշրջան:

20-րդ դարում կործանվեցինայնպիսի խոշոր բազմազգ կայսրություններ, ինչպիսիք էին          Ավսրո-Հունգարիան,Օսմանյան կայսրությունը, Բրիտանական կայսրությունը, ԽՍՀՄ-ը, Հարավսլավիան: 1900 թ.-ին գաղութային տիրույթները զբաղեցնում էին երկրագնդի ցամաքային տարածքների մեծմասը` որը ուներ 73 միլիոն քառ. կմ տարածք, 530 միլիոն բնակչություն, իսկ 1990-ականթվականներին աշխարհի քաղաքական քարտեզի վրա համարյա գաղուներ չկար:Եթե առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո՝ 1916 թ.-ի մայիսին Վ.Վիլսոնը հնչեցրեց  այն տեսակետը, որ միայն ժողովուրդը իրավունքի ընտրելու այնկառավարությունը որի իշխանության ներքո նրան հարմար կլինի ապրել, այդ ձևովառաջարկվեց  «ներքին ինքնորոշման» գաղափարը  եւ ձևակերպեց «արտաքին ինքնորոշման»սկզբունքը, որի համաձայն յուրաքանչյուր ազգ կարող է ընտրել ինքնիշխանության այնպիսիձև, որին ինքն է ցանկանում:  

1918 թ. հանդես եկավ հետպատերազմյա  խաղաղկարգավորման ծրագրով՝ «Վիլսոնի 14 կետեր»: Դրանց մեջ  նշելով, որ իշխանությանհիմնական սուբեկտը հանդիսանում է ժողովուրդը, որն ունի  ինքնորոշման իրավունք: Ապա Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո ազգերի ինքնորոշման իրավունքիսկզբունքը մտավ զարգացման նոր փուլ, դա պայմանավորված էր Միավորված ԱզգերիԿազմակերպության ստեղծմամբ: ՄԱԿ-ի ընդունած փաստաթղթերում ազգերի ինքնորոշմանիրավունքը նոր աջակցություն սատացավ և այն դրվեց միանգամայն նոր իրավականհարթության վրա: Հենց այդ տարիներին Ատլանտյան կոնվենցիայի (Օգոստոսի, 1941թ.) ,  Վաշինգտոնի 1942թ.-ի և 1943թ. Մոսկվայի  հռչակագրերի ինչպես նաև ժամանակի այլ կարևորփաստաթղթերի շնորհիվ  ՄԱԿ-ի ստեղծմանօրերին ինքնորոշում հասկացությունը դիտարկվում էր որպես միջազգայինիրավունքի սկզբունք:

Ի վերջո «իրավահավասարության եւ ժողովուրդներիինքնորոշման սկզբունքը» ներառվեց ՄԱԿ-ի կանոնակարգի մեջ: Կանոնակարգը հստակորենսահմանեց ինքնորոշման սկզբունքը. «Միավորված ազգերի նպատակներն ենզարգացնել բարեկամական հարաբերություններ ազգերի միջև` հիմնվելովժողովուրդների իրավահավասարության և ինքնորոշման սկզբունքի հարգանքի վրա», ինչպեսնաև ինքնորոշումը համարվեց «համընդհանուր խաղաղությունն ամրապնդելու»հնարավոր միջոցներից մեկը:ՄԱԿ-ի կանոնակարգի մեջ տեղ են գտել ազգերի ինքնորշմանն ուղղված հետեւյալ հոդվածները եւս՝55րդ հոդված: «… իրավահավասարության եւժողովուրդների ինքնորոշման հարգանքի վրա կայունության ու բարօրությանպայմանների ստեղծումն անհրաժեշտ է ազգերի միջև խաղաղ և բարեկամականհարաբերությունների համար …

56-րդ հոդվածի`:«բոլոր անդամները պարտավորվում ենկազմակերպության (ՄԱԿ-ի) հետ համատեղ եւ անջատ գործողություններիրականացնել՝ նպատակ ունենալով հասնել 55-րդ հոդվածի մեջ առաջադրվածնպատակներին»:24րդ հոդվածի 2րդ կետ: «Սույն պարտավորութուններն իրականացնելիս (միջազգայինխաղաղության ու անվտանգության պահպանումը) Անվտանգության խորհուրդըպետք է գործի Միավորված ազգերի նպատակներին եւ սկզբունքներին համահունչ»103-րդ հոդվածում ամրագրված և հետևաբարընդունված է բոլոր անդամների կողմից, որայն գերակա է բոլոր այլ միջազգայինփաստաթղթերի նկատմամբ:1952թ. դեկտեմբերի 20-ի 637(VII) բանաձև:«Ժողովուրդների և ազգերի ինքնորոշմանիրավունքը նախադրյալ է մարդու բոլոր հիմնարար ազատությունները վայելելուհամար» ՄԱԿի վեհաժողովը 1960թ. ընդունեց բանաձև (1514(XV))՝ վերնագրվածԳաղութային երկրներին և ժողովուրդներին անկախություն շնորհելու մասինհռչակագիրը, որի 2-րդ պարբերությունը հռչակում է. «Բոլոր ժողովուրդներն ունենինքնորոշման իրավունք: Ըստ այդմ, նրանք են որոշում իրենց քաղաքականկարգավիճակը եւ ազատորեն հետամուտ են լինում իրենց տնտեսական,հասարակական եւ մշակութային զարգացմանը:

Ընդ որում, սույն հռչակագիրնուղղակիհորդոր չէ, այլ կանոնակարգի հեղինակավոր մեկնաբանություն:1966թ.ի մարդու իրավունքներիմասին երկու Քաղաքացիական եւ քաղաքական իրավունքներիմասին ) և Տնտեսական,հասարակական եւ մշակութային իրավունքների մասին  կոնվենցիաներում  ամրագրվածէ:. «Բոլոր ժողովուրդներնունեն ինքնորոշման իրավունք: Այդ իրավունքով էլ նրանք ազատորեն որոշում ենիրենց քաղաքական կարգավիճակը և հետամուտ են իրենց տնտեսական,հասարակական եւ մշակութային զարգացմանը»:1 970թ.-ին ընդունված ՄԱԿ-ի` Պետութունների միջև բարեկամականհարաբերութուններին եւ համագործակցությանը վերաբերող միջազգայինիրավունքի սկզբունքների հռչակագիրըԻր հերթին տարածքային ամբողջականություն հասկացությունը, խիստսահմանափակ ըմբռնմամբ, միջազգային փաստաթղթերում գործածվել է միայն 3անգամ: Տարածքային ամբողջականության և քաղաքական անկախությանհայեցակարգերը ի հայտ են եկել Առաջին համաշխարհային պատերազմիցանմիջապես հետո: Ազգերի լիգայի 10-րդ հոդվածը հռչակում է. «Ազգերի լիգայիանդամները պարտավորվում են հարգել և պահպանել Ազգերի լիգայի բոլորանդամներիտարածքային ամբողջականութունն արտաքիններխուժումից»:

Միջազգային իրավունքիսկզբունքների մասին 1970թ. Հռչակագրում, ՄԱԿ-ի կանոնադրության 2-րդ հոդվածի 4-րդկետի ձևակերպումը մեկանաբանելիս, արտացոլվել են տարածքային ամբողջականության  (անձեռնմխելիության) սկզբունքի բազմաթիվ տարրեր, թեև սկզբունքն ինքնին առանձին չէրհիշատակվում: Մասնավորապես սահմանվում էր, որ յուրաքանչյուր պետություն «պետք էձեռնպահ մնա ցանկացած այլ պետության կամ երկրի ազգային միասնության ևտարածքային ամբողջականության մասնակի կամ լրիվ խախտմանն ուղղված ցանկացածգործողությունից»: Նշվում էր նաև, որ «պետության տարածքը չպետք է լինիկանունադրության դրույթների խախտմամբ ուժի գործադրման արդյունք հանդիսացածռազմական օկուպացիայի օբյեկտ», և որ «պետության տարածքը չպետք է լինի ուժիսպառնալիքի կամ դրա գործադրման արդյունքում այլ պետության ձեռքբերման օբյեկտ»:

Մյուս կարևոր միջազգային փաստաթուղթը, որն այս առումով հաճախ էվկայակոչվում, Հելսինկիի եզրափակիչ ակտն է  (1 Օգոստոսի, 1975թ.) որը բովանդակում էպետությունների տարածքային ամբողջականության սկզբունքի առանձին և առավելամբողջական ձևակերպումը. «Մասնակից պետությունները հարգելու են մասնակիցպետություններից յուրաքանչյուրի տարածքային ամբողջականությունը: Դրանհամապատասխան, նրանք ձեռնպահ կմնան ցանկացած մասնակից պետությանտարածքային ամբողջականության, քաղաքական անկախության կամ միասնության դեմուղղված` Միավորված ազգերի կազմակերպության Կանոնադրության նպատակների ևսկզբունքների հետ անհամատեղելի ցանկացած գործողություններից և, մասնավորապես,ցանկացած նման գործողություններից, որոնք ուժի գործադրում կամ ուժի սպառնալիք են»:

ԼՂՀ: Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը իրավական նորմերին համապատասխան իրականացրելէ ինքնորոշվելու իր իրավունքը (ԽՍՀՄ 1990 թվականի ապրիլի 3-ի “ԽՍՀՄ-ից միութենականհանրապետության անջատման հիմնախնդիրների լուծման կարգի մասին” օրենքի 3-րդ կետիհամապատասխան 1991 թվականի սեպտեմբերի 2ին հռչակեց անկախությունը), և այսօր թեևդեռևս ոչ մի պետության կողմից միջազգային ճանաչում չի ստացել, բայց կայացածպետական համակարգ ունեցող պետություն է: Փորձագետների որոշ մասի կարծիքով հայ-ադրբեջանական,ինքներս մեզ չհակասելու համար ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցում ստեղծվել ւ փակուղային վիճակ:Կողմերից յուրաքանչյուրն ունի իր սեփական հաշվարկներն իւ հիմնավորումներն,որոնք եւ ներկայացնում ու պաշտպանում են բանակցային գործընթացում, ձգտելով դրանք առավելագույնս հարմարեցնել սեփական շահերին: Բայց քանի որ հակամարտող կողմերն այժմ միջազգային հարաբերուլթյունների սուբյեկտներ են, այդ շահերը կարող են քննարվել միջազգային իրավունքի դիրքերից եւ միջազգային իրավունքի շրջանակներիւմ միայն: Եթե Էթնոտարածքային հակամարտությունը որեւէ պետության ներսում է,ապա միջազգային իրավունքի նորմերի ուղղակիորեն չի ենթարկվում եււ կարգավորվում է տվյալ պետության իրավական նորմերի համաձայն: Որպես հակամարտող կողմեր հանդես են գալիս տիտուլային ազգը ի դեմս կենտրոնական իշխանության եւ ինքնորոշման ձգտող ազգային փոքրամասնությունը:Այնինչ,միջպետական  հակամարտության դեպքում հակամարտող կողմեր են ինքնիշխան պետությունները, որոնց փոխհարաբերություններն որոշվում են միջազգային իրավունքով: Այս դեպքում Ղարաբաղյան հակամարտությունե իր դրսեւորում է գտել վերոհիշյալ երկու դեպքերում էլ: Սկզբնական շրջանում, որպես ադրբեջանի հետ ներպետական հակամարտություն, իսկ խորհրդային միության լուծարումից հետո,երբ Հայաստանի Հանրապետությունը սկսում է ներկայացնել Ղարաբաղի շահերը, որպես ադրբեջանա-հայկական հակամարտություն:Այսինքն արմատապես փոխվում են հակամարտության կարգավորման իրավական հիմքերը,մտնելով միջազգային իրավունքի ոլորտ:Ադրբեջանի դիրքորոշումե կառուցված է հետեւյալ հինգ դրույթների վրա՝

1.      Հակամարտության հիմքում ոչ թե Ղարաբաղի հայ համայնքի ինքնորոշման, այլ տարածքային հարցն է, որը ծագել է Հայաստանի ու Ադրբեջանի մեջ:Հայաստանն իրականացրել է ագրեսիա Ադրբեջանի նկատմամբ, հետեւապես հարցե պետք է լուծվի «օկուպացված» շրջանները Ադրբեջանին վերադարձնելու միջոցով եւ նրա տարածքային ամբողջականությունը պահպանելու սկզբունքով:

2.    Հարցը կարող է լուծվել ՄԱԿ.-ի կողմից ընդունված պետությունների տարածքային ամբողջականության սկզբունքի  եւ սահմանների անձռնմխելիության   սկզբունքի հիման վրա միայն:

3.      Պատերազմի սպառնալիք,առավելագույն պահանջները չբավարարելու դեպքում:

4.      Նավթի գործոնը կխթանի տնտեսապես եւ ռազմանակն առումով հզորացմանը եւ հակամարտությունը կլուծվի ի շահ Ադրբեջանի:

5.      Քարոզչական  գործունեության շնորհիվ հայկական կողմին միջազգային հանրությանը «ագրեսոր» ներկայացնելու շնորհիվ հայերին ստիպեն հանձնվել:

Հայկական կողմի դիրքորոշումը՝

1.      Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորշման եւ Ադրբեժանի կազմից դուրս գալու գործընթացը սկսեց այն ժամանակ գործող սահմանադրությանը եւ այլ պետական օրենքներին համապատասխան, այսինքն իրավապատշաճ եւ խաղաղ եղանակով:Հետեւաբար չի խաղտվել նաեւ միջազգային իրավունքի որեւէ սկզբունք:

2.      Լեռնային Ղարաբաղը իր գոյության ընթացքում ապացուցել է իր կենսունակությունը, որպես ինքնիշխան պետություն,արձանագրում է տնտեսական հաջողություններ եւ ընթանում է ժողովրդավարության ու արեւմտձան արժեքային համակարգը ընդունելու ու ներդնելու ուղիով:

3.    Հակամարտության վերջնական կարգավորումը հնարավոր է միայն խաղաղ ճանապարհով՝ փոխզիջումներո հիման վրա:

4.      Որոշակի պայմաններում լրացուցիչ հանրաքվեի անցկացման հարցի քննարկումը:

5.      Հակամարտության վերջնական կարգավորումը պետք է հենվի որոշակի սկզբունքների վրա :

6.      ՀՀ-ն պարտադիր պայման է համարում,որ հակամարտության ցանկացած լուծում կարող է վերջնական համարվել, եթե ստանա Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հավակնութունը:

Ինչ վերաբերվում է Ադրբեջանական եւ Հայկական ծայրաստիճան տարբեր դիրքորոշումներին, այս դեպքում եւս հնարավոր է գտնել ընդհանուր սահմաններ Ադրբեջանական դիրքորոշման 2-րդ եւ Հայկականի 3-րդ կետերում հաշվի առնելով այն փաստը, որ Հայկական կողմը չի ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը եւ դա ԵԱՀԿ Մինսկի շրջանակներում խաղաղ կարգավորման գործընթացը սատարելու նպատակով: Ընդհանուր առմամբ իհարկե Հայկական կողմի դիրքորոշումները ավելի զուսպ են ու զգուշավոր, ամենայն հավանականությամբ պատերազմական իրավիճակից խուսափելու համար:Թեեւ կա ընդհանուր համաձայնություն զինադադը չխաղտելու եւ խաղաղ բանակցություններ շարունակելու մինչեւ հակամարտության կարգավորումը:Երկու կողմերի ներկայացվող պահանջներն ավելի քան թերի են, բխում են միայն սեփական շահերից ու ամեն ձեւ քողարկում են հարցի լուծման համար կարեւորություն ունեցող մի շարք փաստեր: Անդրադարնաք  Հայկական դիրքորոշման 6-րդ կետին, որտեղ ասում է, որ ՀՀ-ն պարտադիր պայման է համարում,որ հակամարտության ցանկացած լուծում կարող է վերջնական համարվել, եթե ստանա Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հավակնութունը: Այսինքն  բացառվում են միասնական պետության, տարածքի փոխանակման կամ համադրման տարբերակները,  քանի որ հստակ նշվում է, որ հարցը լուծում կստանա Լեռնայաին Ղարաբաղի Հանրապետության հավանությանը արժանանալու դեպքում, այսինքն ԼՂՀ-ն պետք է պահպանի իր անկախ հանրապետության կարգավիճակը: Իսկ անդրբեջանական դիրքորոշման գրեթե բոլոր կետերը հիմնված են պատմական փաստերի խեղաթյուրման վրա:Ղարաբախյան հակամարտության լուծմանը զուգահեռ հաճախ նշվում է Հելսինկյանեզրափակիչ ակտի 10 սկզբունքների գործածությունը: ԱՀԿ (ԵԱՀԽ) Եզրափակիչ ակտնը նդունվել է 1975թ.Հելսինկիյում, այն անվանում է  նաևՀելսինկյան Եզրափակիչակտ, հիմնականումնրա  վրա  են  հիմնվում Եվրոպայում, այդ  թվում, նաևՀարավային Կովկասում, հակամարտությունների և վեճերի կարգավորման ժամանակ:Հելսինկյան եզրափակիչ ակտը ինքնին կարևոր միջազգային փաստաթուղթ է և կարելի էասել` այն լրացնում է ՄԱԿ-ի Կանոնադրությամբ և այլ փաստաթղթերով սահմանվածսկզբունքները, սակայն այս հակամարտության լուծումը  նպատակահատմար չէ տեղավորելակտի մեջ, միայն այն պատճառով,որ երկու կողմերի դիրքորոշումներն կտրակատապեսհակասում են ակտի գլխավոր 10 սկզբունքների կատարմանը:Այս դեպքում հարցի լուծման տարբերակներ կարելի է գտնել նաեւ միջազգային այլ կազմակերպությունների փոխզիջումային առաջարկների մեջ, որորնք ըսե իս կարող բխել հակամարտող կողմերի շահերից,թեկուզ միայն այն պատճառով, որ ներկայացված են երրորդ, չեզոք կողմից: Թեպետ  2005թ. Հուլիսին Նյու Յորքում կայացած ԵԱՀԿ վեհաժողովի նիստում կազմակերպության նախագահի զեկույցում առաջին անգամ հնչեց այն կարծիքը, որ Ղարաբաղյան հակամարտության լուծումը կարող է գտնվել «Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին միացնելու» միջոցով: Իսկ Սույն թվականի փետրվարի 14-ինԼեռնային Ղարաբաղի Ազգային ժողովի նախագահ, Արցախի ժողովրդավարական կուսակցությանղեկավար Աշոտ Ղուլյանը մասնակցել է Եվրոպական ազատ դաշինքի (ԵԱԴ) 12-րդ վեհաժողովին:Ղուլյանն Իսպանիայի Սանտյագո դե Կոմպոստելա քաղաք է ժամանել նախօրեին՝ ԵԱԴ-ի քաղաքականղեկավարության հրավերով: Լիագումար նիստի քննարկումների ժամանակ, որը նվիրված էր մարդու հիմնարար իրավունքների ևազատությունների պաշտպանությանը, Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային ժողովի նախագահը ներկայացրելէ Ղարաբաղի ժողովրդի կողմից ինքնորոշման իրավունքի իրականացման ուղին, ընդգծելով, որ 1991թվականի դեկտեմբերի 10-ի անկախության հանրաքվեն կազմակերպվել և ընթացել է գործողօրենսդրության և միջազգային իրավունքի նորմերին համապատասխան, որը կարելի է առաջին հաջողվածդեպքը համարել Եվրոպայի տարածքում:Ինչեւէ կարծում են ,որ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը (և ոչ միայն Լեռնային ՂարաբաղիԻնքնավար Մարզի) իրավասու է նաեւ  անկախությունն ընտրել որպես ինքնորոշմանդրսևորում, քանի որ ինքնորոշումը ներառում է անկախանալու իրավունք եւս:ԱմփոփումԱշխարհաքաղաքական տարբեր իրադրություններում եւ տարբեր գործոնների ազդեցության տակ միջազգային հանրությունը փոխում է իր վերաբերմունքե ինքնորոշման իրավունքի եւ տարածքային ամբողջականության սկզբունքների  նկատմամբ:ՄԱԿ-ի 1960թ. Դեկլարացիան օրինականացնում էր տարերայնորեն սկսած գործընթացը եւ նպաստում դրա իրավական կարգավորմանը :Հենց այդ ժամանակ էր, որ աշխարհի քաղաքական քարտեզում միաժամանակ հայտնվեցին մի քանի տասնյակ նոր պետություններ, որոնք դե յուրե ճանաչման արդյունքում դաձան միջազգային իրավունքի սուբյեկտներ:Գաղութային երկրների անկախացումը եւ նոր պետությունների ստեղծումը , որը կարող էր տեղի ունենալ նաեւ գոյություն ունեցող  պետությունների տարածքային ամբողջականության սկզբունքը խախտելու միջոցով,արժանանում էր միջազգային հանրության հավանությանը ընդհուպ մինչեւ 70-ական թվականների կեսերը, երբ սրվեց «Արեւելք»-«Արեւմուտք» հակասությունը, խորացավ « սառը պատերազմը եւ երբ ամեն մի սահմանային փոփոխություն սկսեց վտանգավոր համարվել հակամարտող կողմերի համար:70-ական թվականների սկզբին Եվրոպայո 33 պետություններ,ԱՄՆ-ն եւ Կանադա միջազգային իրադրությանն պայմաններում ստորագրեցին անվտանգության եւ համագործակցության մասին Հելսինկյան հռչակագիրը:Այս միջազգային փաստաթղթում ամրագրվում էր ռազմաստրատեգիական ու քաղաքական հավասարակշռությունը ՆԱՏՕ-ի ու Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպության միջեւ եւ Եվրոպայի պետական սահմաննեէի անխախտելիությունը: Դա նշանակում էր, որ ստեղծված կոնկրետ իրավիճակում գերակայությունը տրվեց պետությունների տարածքային ամբողջականության ու սահմանների անձռնմխելիության սկզբունքին:Միջազգային իրավունքի այս ուղղվածությունը պահպանվեց մինչեւ 80-ական թվականների վերջը, 90-ականների սկիզբը, երբ լուծարվեց Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպությունը,քանդվեց Բեռլինյան պատը, վերամիավորվեց Գերմանիան եւ սկսվեց ԽՍՀՄ փլուզումն ու միութենական հանրապետությունների անկախացումը:Միջազգային հանրությունը տվյալ իրավիճակում առանց որեւէ դժվարության ընդունեց ու օրինականացրեց Եվրոպայո քաղաքական քարտեզի բոլոր սահմանային փոփոխություններն եւ դե յուրե ճանաչեց բոլոր նոր անկախ պետություններին: Դա էլ իր հերթին կնշանակի , որ լռելյայն կրկին առաջնությունը տրվեց ազգերի ինքնորոշման սկզբունքին:ԽՍՀՄ ու Հարավսլավիայի Դաշնային հանրապետության փլուզումով ու նրանց հանրապետություններն անկախացան ազգերի ինքնորոշման սկզբունքով:Այս նույն իրավունքից փորձեցին օգտվել նոր անկախացած պետությունների սահմաններում գտնվող ազգային փոքրամասնություններն եւս:Էթնոտարածքային հակամարտությունները մնան ակտիվ զարգագման փուլ եւ դարձան միջազգային իրավունքի սուբյեկտ: Դա արդեն նոր երեւույթ էր, որի հետագա տարածումն ու խորացումը փորձագետների կարծիքով կարող էր դառնալ անկառավարելի եւ սպառնում էր ստատուս քվոյի պահպանման վրա:Այս պայպաններում արդեն միջազգային հանրությունը փոխեց իր վերաբերմունքը պետությունների տարածքային ամբողջականության եւ ազգերի ինքնորոշման իրավունքի նկատմամբ:Այժմ ոչ տեսականորեն եւ ոչ էլ գործնականորեն չի ընդունվում այդ սկզբունքներից մեկի գերակայությունը մյուսի նկատմամբ,բայց ակնհայտ է, որ ազգերի ինքնորոշման իրավունքի կիրառմանը մոտենում են ավելի մեծ զգուշավորությամբ ու բարյացակամությամբ:Դա հակամարտող կողմերի համար ազատ դաշտ է սեղծում բանակցային գործընթացում նոր սկզբունքներ ու հիմնավորումներ առաջ քաշելոէ համար, որոնք իրենց կարծիքով կարող են լավագույնս ապացուցել սեփական դիրքորոշման «արադարացի լինելը», հետեւապես եւ առավելագույնս համապատասխանել միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու սեփական պետության շահերին:

Կանանց իրավունքների պաշտպանության միջազգային օր

Կանանց միջազգային օրվան առնչվող առաջին պատմական իրադարձությունը տեղի է ունեցել 1857թ. մարտի 8-ին, երբ Նյու-Յորքի տեքստիլ գործարանների կին աշխատողներն իրենց իրավունքների պաշտպանության համար քայլերթով անցան քաղաքի փողոցներով: Պատճառը ցածր աշխատավարձն ու աշխատանքի անբավարար պայմաններն էին: Մասնավորապես, բողոքում էին 16-ժամյա աշխատանքի դեմ:Կես դար անց` 1908թ. նույն օրը, Նյու-Յորքի սոցիալ-դեմոկրատական կազմակերպության ակտիվիստները կանանց իրավունքների պաշտպանության համար ցույց կազմակերպեցին: 1909թ. Ամերիկայի սոցիալիստական կուսակցությունը փետրվարի վերջին կիրակին Կանանց ազգային օր հռչակեց:“1910թ. միջազգային բանվորուհիների երկրորդ կոնֆերանսը Դանիայի Կոպենհագեն քաղաքում որոշեց, որ աշխատավոր կնոջ` բանվորուհու ընտրական իրավունքը, աշխատանքի ապահովությունն ու վարձատրության հավասարությունը ձեռք կարող են բերվել միայն հեղափոխական կռվի ճանապարհով: Այս որոշմանն իբրև նշան` Կլարա Ցետկինի առաջարկությամբ, կոնֆերանսը որոշեց մարտի 8-ը հայտարարել միջազգային բանվորուհու տոն”,- գրել է “Խորհրդային Հայաստանը” 1924թ. մարտի 8-ին:Առաջին անգամ կանանց միջազգային օրը նշվեց 1911թ.Ավստրիայում, Գերմանիայում, Դանիայում և Շվեյցարիայում: Ռուսաստանում այն առաջին անգամ նշվում է 1914թ.:“Միայն 1917թ. Ռուսաստանի բանվորուհիները, բոլշևիկների կոչի համաձայն, մարտի 8-ին հեղափոխական քայլերով դուրս եկան փողոց` իրենց բողոքի ձայնը հնչեցնելու կալվածատերերի և կապիտալիստների կառավարության դեմ` պահանջելով հաց և խաղաղություն: 1917թ. մարտի  8-ին (հին տոմարով` փետրվարի 23-ին) Պետրոգրադի բանվորուհինեը ցույցեր արին, որին անմիջապես արձագանք տվին ու միացան հարյուր-հազարավոր բանվորներ ու զինվորներ”,- գրում է թերթը:1977թ. Միավորված ազգերի կազմակերպությունը Մարտի 8-ը հռչակեց կանանց միջազգային տոն: Անկախության հռչակումից հետո`1996թ. մարտի 8-ը հանվեց երկրի պետական տոնացույցից: Փոխարենը ապրիլի 7-ը հռչակվեց Մայրության ու գեղեցկության օր: Այնուհետև`2001թ. ընդունվեց տոների և հիշատակի օրերի մասին նոր օրենք, որով մարտի 8-ը կրկին վերականգնվեց պետական տոնացույցում: Մարտի 8-ից ապրիլի 7-ը մեզանում ոչ պաշտոնապես համարվում է կանանց միամսյակ:

Постановление о подростковых танцах было спорным Сиэтл закон, который серьезно ограничил возможность промоутеров концертов и клубов проводить мероприятия для несовершеннолетних посетителей. За время своего существования с 1985 по 2002 год он регулярно подвергался критике за свою строгость (часто обозначаемую «драконовским ») и за влияние на местную музыкальную сцену и индустрию. После нескольких безуспешных попыток отменить его путем лоббирования и последующего судебного разбирательства, он был окончательно отменен и заменен Постановлением о танцах для всех возрастов.ВикипедияС 1977 по 1985 гг. подростковые танцы в Сиэтле не регулировались. Деятельность клубов для несовершеннолетних привлекала внимание общественности, а клуб под названием «Монастырь» был особенно известен обвинениями в сексуальном насилии , детской проституции , а также употреблении наркотиков и алкоголя. Монастырем руководил Джордж Фриман и якобы являлся некоммерческой церковью Universal Life Church , чьи танцевальные мероприятия были «религиозными службами». В дневное время это был молодежный центр, куда собирались беглецы и бездомная молодежь. Постановление о подростковых танцах (TDO) было разработано и принято Городским советом 29 июля 1985 г., чтобы положить конец злоупотреблениям в клубах для несовершеннолетних. В 1988 году в него были внесены поправки. Ключевыми среди его положений были:

Ограничения по возрасту: на танцы несовершеннолетних (позволяющие посещать их лица младше 18 лет) могут допускаться только посетители в возрасте 15-20 лет без присмотра. Любому младшему потребуется родитель или опекун сопровождающий , а кому-либо более старшему потребуется сопровождать подростка младше 18 лет.Требование безопасности: в помещении должны были находиться два неработающих полицейских, один дежурный офицер снаружи для патрулирования области.Страховка : требовалось страхование ответственности в размере 1 000 000 долларов;Исключения: Некоммерческие организации и школы были освобождены от этих ограничений.

С этими требованиями , подростковые танцы за пределами школ были фактически запрещены в городе, поскольку ни один промоутер не возьмет на себя соответствующие расходы. Для города размером с Сиэтл шоу, на которых могут присутствовать только люди в возрасте от 15 до 20 лет, не могут собрать достаточно большую толпу, чтобы мероприятие могло окупиться. Помимо страхового залога в 1 миллион долларов, наем сотрудников в нерабочее время был огромными расходами. Исключение для некоммерческих организаций означало, что постановление не распространялось на монастырь; он был закрыт на основании ранее существовавших гражданских законов о борьбе с загрязнением окружающей среды. За 15 лет действия постановления почти никто не обращался за лицензией промоутера для проведения молодежных мероприятий, и никто не был привлечен к ответственности за это

Хотя постановление регулировало только «танцы», различие между концертом и танец не был определен законом, и полицию обвинили в том, что она так широко определяла танец, что танцев, исполняемых в аудитории на концерте, было достаточно, чтобы квалифицировать все мероприятие как «танец». Таким образом, концерты для людей всех возрастов были закрыты полицией, которая внимательно следила за тем, чтобы промоутеры не обходили закон. В результате некоторые национальные гастрольные группы отказались давать концерты в Сиэтле, потому что настаивали на аудитории всех возрастов. Когда в начале 1990-х Сиэтл стал эпицентром альтернативного рока и гранж сцены, подросткам приходилось ездить в соседние города на концерты и танцы.

Новое Положения Постановления о танцах для всех возрастов (AADO) ослабили ограничения на проведение новых молодежных мероприятий. Они включают:определение танца как события, в котором танец является основным направлением деятельности;позволяет проводить мероприятия для всех возрастов в отсутствие поданного алкоголя, требующего только отключения – дежурные офицеры на мероприятии, которое будет предоставлено Гильдией полиции Сиэтлаотмена требования о страховании в размере 1 миллиона долларов

1. Ինչո՞ւ պետք է երեխաներն իրավունքներ ունենան։

որովհետև բոլորն ել իրավունքներ ունեն ու երեխաները չեն բացառվում

1. Ո՞րն է իմ ամենակարևոր իրավունքը և ինչո՞ւ։

ազատ խոսքի իրավունք։ Ապրելու իրավունքը։

1. Երեխաների իրավունքներից ո՞րն եմ կարևորում/չեմ կարևորում և ինչո՞ւ։

Կրթություն ստանալու իրավունքը։ Ազատ խոսքի իրավունքը։ ամենակարևորը իմ համար դա ազատ խոսքի իրավունք է։

1. Ի՞նչ իրավունքներ կավելացնեի։

գետնին ոչինչ աղբ չթափել։ Ամեն աղբ թափելու համար տուգանել։

1. Ի՞նչ կտա ինձ՝ որպես երեխա, իմ իրավունքների մասին իմանալը։

Շատ բան

Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարություն

Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարություն, ՀՀ ԿԳՆ, Հայաստանի գործադիր իշխանության հանրապետական մարմին է, որը մշակում և իրականացնում է կրթության և գիտության բնագավառներում Հայաստանի Հանրապետության կառավարության քաղաքականությունը։ 2019 թվականին կառավարության օպտիմալացման արդյունքում միավորվել է մշակույթի և սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարությունների հետ, և վերանվանվել ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն։

15 Disappearing Jobs that Won’t Exist in 2030

1. Travel agent

There was once a time when booking your summer getaway to Malaga was a case of popping into a travel agency on a Saturday afternoon, skimming through a few brochures and having a cheery sales rep put the whole thing together on an oversized computer.

Now, with the abundance of easy-to-use comparison websites, anybody can arrange their own holiday. All you need is your bank card and a few spare hours to research your destination, with the likes of Skyscanner, Trivago and Opodo tailoring flight and hotel searches to your exact price and date range. Many travel operators have realised this and are closing down branches to focus on their online offers.

There are still plenty of other opportunities in the wider travel industry, though.

Looking for a job with a bright outlook? Ensure you’re in a career that will be around for the future with our CareerHunter test. Full access just $29.99.

2. Cashier

There has been increased talk in the last few years about the reality of a cashless society, with advances in contactless payments, Apple Pay and even cryptocurrencies such as Bitcoin becoming prominent within mainstream society.

While not everyone is on board, with some preferring to still use cash to better track their spending, one thing is for sure: the requirement for people to handle the payments is no more. With self-service tills and stations already a common site in supermarket chains and even fast food restaurants like McDonald’s, the demise of the cashier seems inevitable.

3. Fast food cook

With fast food chains wanting to operate at a lower cost, automation could be imminent in the future. Indeed, according to a 2013 study (PDF), fast food workers face an 81% chance of automation.

Fast food cooks, in particular, could be made redundant in the next few years as their employers begin to use current technologies to speed up processes and minimise operational costs. And it’s happening now: CaliBurger is already testing an automated workforce with AI-driven, burger-flipping kitchen assistants.TRY READING: Most In-Demand Jobs of the Year

4. Mail carrier

While there will still be the need for couriers to deliver parcels, things don’t look good for the traditional mail carriers delivering letters. This is mainly because the things that they deliver won’t exist in the next 20 years, with bills and statements being viewed and paid online, junk mail moving from your letterbox to your email inbox, and the writing of letters long since a dying art.

Despite this, companies still frustratingly ask you for a utility bill as proof of address, even though most utility companies abandoned paper statements long ago!

5. Bank teller

While banks won’t disappear altogether, many local branches will. This is due to the convenience and user-friendly nature of online and telephone banking, where you can make transactions and manage your account with ease – and all from the comfort of your own home.

People will still need to consult with financial advisors and experts, so banks will remain open; there will just be a lot less of them.

6. Textile worker

The dwindling number of employees in the textile industry isn’t due to the lack of demand for products, but rather how they’re made. With machines now able to perform a lot of the manufacturing and production work, there are fewer opportunities for textile workers.

On the upside, the move towards semi-automation means that highly skilled specialist operators will be required, albeit in smaller numbers.

Want a career in fashion? Join Marc Jacobs’ online class to learn from one of the world’s best fashion designers – accessible with annual membership to Masterclass.

7. Printing press operator

There has been speculation about the future of the print media industry for some time now, with various publications investing more time and content into their online versions. Additionally, Millennials prefer to get their news from less biased, less mainstream sources, meaning that the printing industry needs to adapt and evolve – or become extinct. This means that print press operators could be facing a significant decline in business.

One thing is for sure; though: the age of the print newspaper is coming to an end. Why wait until tomorrow to read about the news when there is an absolute wealth of sources online that offer minute-by-minute coverage?

Կառավարությունը կազմված է վարչապետից, երկու փոխվարչապետից և նախարարներից:2. Կառավարության կառուցվածքում ընդգրկվում են հետևյալ նախարարությունները.

1) աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը,

ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը սկզբունք է որդեգրել՝ ուշադրություն դարձնել զբաղվածության ծրագրերին և փորձել դրանցով սահմանել զարգացման ուղենիշեր։Գերատեսչության նորանշանակ նախարար Նարեկ Մկրտչյանը, ով մինչ նախարար նշանակվելը մի քանի ամիս փոխնախարարի պարտականություններն է կատարել, «Արմենպրես»-ի թղթակցի հետ զրույցում ընդգծեց, որ այդ ընթացքում հասցրել է ծանոթանալ ոլորտում առկա մարտահրավերներին։

2) առողջապահության նախարարությունը,

3) արդարադատության նախարարությունը,4) արտակարգ իրավիճակների նախարարությունը,5) արտաքին գործերի նախարարությունը,6) կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը,7) շրջակա միջավայրի նախարարությունը,8) պաշտպանության նախարարությունը,9) տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարությունը,10) բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունը,11) էկոնոմիկայի նախարարությունը,